Juan Cotán met zijn bodegones en Ori Gerscht met ‘Pomegranate, off balance’, een nieuwe visie op de nature morte

Cotán: helderheid en afstandelijkheid
Vanaf het einde van de zestiende eeuw werd het stilleven een zelfstandige kunstvorm. De Spaanse schilder Juan Sánchez Cotán (1561-1627) is voor mij de absolute meester van het gastronomisch stilleven, ook wel bodegone genoemd. Hierin ontwikkelde Juan Sánchez Cotán een eigen beeldtaal, die door helderheid en afstandelijkheid wordt gekenmerkt. 
Karakteristiek was zijn keuze van wat eenvoudige fruitsoorten of groenten, waarvan sommigen op verschillende hoogten aan een dunne draad hangen. Dat was in die tijd een gangbare manier om sommige levensmiddelen te bewaren. Andere groenten liggen in een hoek of raam. De vormen tekenen af tegen de donkere achtergrond met een bijna geometrische helderheid. Iedere vorm is met zo’n intensiteit onderzocht dat de beelden voor mij een mystieke kwaliteit krijgen.

Ori Gerscht: ‘Pomegranate, off balance’, een nieuwe visie op de nature morte
Door mijn fascinatie voor de stillevens van Cotán kwam ik op het spoor van de Israëlische kunstfotograaf  Ori Gerscht (1967). Die creëerde traditionele stillevens met echte bloemen en fruit. Die arrangementen blies hij vervolgens letterlijk op door er een kogel door te schieten.  Dat hele proces legde hij haarscherm, beeldje voor beeldje, vast op video. 
De kunstenaar vindt dat gewelddadigheid iets grotesks kan hebben en tegelijkertijd intens attractief kan zijn. Hij sluit daar aan bij de intensiteit van de stillevens van Cotán. 
Ori is gefascineerd door de wijze waarop schoonheid en gewelddadigheid naast  elkaar bestaan. Hoe gebeurtenissen gelijktijdig ontstaan en vernietigd worden. Dat zie je ook in onze Westerse geschiedenis. 

In dit kunstwerk uit 2006 maakte Ori het stilleven van Cotán echt na. Alleen pakte hij in plaats van de kweepeer een granaatappel! Natuurlijk koos hij dat fruit om het waanzinnig effect dat ontstaat door de kogel, die door die appel schiet. Die ontploft als een granaat!
Ik vond het verrassend en schokkend om te zien! Heftige symboliek voor iets wat heel mooi is, maar niet mooi kan of mag blijven. 
Hij was geïnspireerd door de helderheid en afstandelijkheid van Cótan’s stillevens.
Zijn ‘startbeeld’ is bijna identiek aan dat 17de-eeuwse statische beeld van Cotán. 
Bijna, totdat het schot valt! Een nieuwe visie van moderne kunstenaars op het stilleven, de nature morte.